28 ноември

Помина 28 ноември, Денот на албанското знаме и на државноста на Албанија. Оваа година празникот уште поголем – се одбележува 100 години од основањето на Албанија. Голем јубилеј, но на прославата на големиот јубилеј како да нема добрососедска срдечност, повеќе се чувствува одредена горчина. Говорам за мене како граѓанин на Македонија и етнички Македонец. Од каде таа горчина, кога се залагам за мултикултурно општество, за почит на различните идентитети, за добрососедски односи…

Првата причина зошто не треба да имам такво чувство на горчина е поради тоа што јас за мене сакам слобода и право да бидам горд на мојата држава Македонија и моето знаме. Горд сум на огромното знаме кое го развиваат навивачите на спортските натпревари во ракомет и во кошарка, без разлика дали е тоа тука во Македонија, или во Задар, Познен, Белград… Бев горд кога илјадници луѓе со нашите знамиња ги дочекаа кошаркарите и ракометарите, или кога ја одбележавме 20-годишнината од независноста. И горд сум кога ќе прочитам дека „Македонското знаме се подигна во Торонто“ – пред Парламент на Онтарио, во пресрет на 8 септември 2012 г. Сакам Илинден слободно да се прославува со македонското знаме и во Грција и кај другите соседи.

Тоа што го сакам за мене – слободно изразување на мојот идентитет и симболи (знаме), и во Македонија, во соседството и насекаде, го одобрувам и за другите во Македонија.

И во Македонија, за разлика од многу други држави, таа слобода е гарантирана со законите. И тоа не е отсега. Се сеќавам како дете во 1970-тите во Гостивар, на празничното шаренило ми се чини на пет знамиња, кога покрај југословенското и комунистичкото знаме, заедно со македонското знаме се виореа и албанското и турското знаме. Во модерна Македонија, со Законот за употреба на знамињата на заедниците се уредуваат правото и начинот на употреба на знамињата преку кои заедниците го изразуваат својот идентитет. Законот е донесен во 2005 г. во периодот на премиерот Владимир Бучковски од СДСМ. Законот е изменет и дополнет во 2011 г. од оваа владејачко мнозинство на ВМРО-ДПМНЕ. Што значи дека постои и меѓупартиска согласност за правото. Дополнително, Македонија е една од три земји во светот, заедно со Италија и Словенија, каде уставните судови утврдуваат дека „знаме на друга држава може да се употребува како знаме на заедниците се додека го изразува идентитетот и припадноста кон таа заедница“. Членот 7 од законот уредува слобода на употреба на знамето во приватниот живот и при одржување на приредби што ги организираат заедниците. Ми се чини дека, таа 2005 година, тоа беше одбележано со голем митинг пред стоковната куќа Илинден кога за првпат на 28 ноември се разви големо албанско знаме.

Чекор понатаму, сите заедници во Македонија имаат свои празници. При тоа се внимавало тоа да бидат празници поврзани со Македонија и така празник на етничките Турци не е Денот на Републиката (Турција), туку Денот на наставата на турски јазик, а празник на етничките Албанци е 22 ноември, Денот на албанската азбука, дефинирана во Битола во 1908 г. Во 2008 г. Македонија беше домаќин на големиот јубилеј. Се отвори Куќата, подоцна Музеј на албанската азбука, „Македонски пошти“ промовираа пригодна марка, а централната прослава се одржа во Скопје. Се сеќавам на настанот во Домот на АРМ, во присуство на Сали Бериша и Хашим Тачи, тогашните и сегашни премиери на Албанија и Косово, се обрати премиерот Груевски со една реченица на албански, а Сали Бериша возврати со една реченица на македонски јазик. Прослава како што треба.

Сето тоа погоре не го сметам за слабост, туку за доблест. Тогаш зошто горчината? Сигурно еден дел поради предрасудите. По детското сеќавање на шаренилото на знамиња, следуваше период во 1980-тите во кој албанското знаме беше знаме на Косово и Албанците, главниот непријател на тогашна Југославија. Како такво тоа беше предмет на забрани и прогон. Забрани и прогон кои продолжија и во независна Македонија и доведоа до трагичните случувања во Гостивар во 1997 г. Колку повеќе знамето беше забранувано и прогонувано толку повеќе тоа е врежувано во колективната меморија на Албанците. Се сеќавам на првото одбележување на 28 ноември 1999 г. во Ѓаковица, Косово, кое во вистинска смисла беше експлозивно. За иронија, во слободно Косово, не е дозволена службената употреба на албанското знаме.

Сепак јас сум самосвесен човек и се справувам со предрасудите. Сигурно еден дел од горчината потекнува од двојноста на употребата на албанското знаме. Точно е дека „албанското знаме е постаро од албанската држава“ и јас го прифаќам како знаме на етничките Албанци, но дури тоа го одразува идентитетот на етничките Албанци. Но како во 1997 г. во Гостивар, така и сега по повод на 100-от јубилеј на Албанија, тоа знаме не го одразува само идентитетот на етничките Албанци, туку ја одразува и државноста на Албанија и еден вид „двоен суверенитет“, што дел од граѓаните го перцепираат како закана за територијалниот интегритет на Македонија. И покрај смирувачките пораки на Али Ахмети, не почувствував дека пости загриженост меѓу етничките Албанци за таквите перцепции на граѓаните.

Всушност, можеби оттука е горчината. Од ексклузивноста на одбележувањето на 100-та на Албанија. Не само поради изолираните насилни инциденти или поради инцидентите во Тирана при посетата на премиерот Груевски, туку поради севкупната атмосфера. Никој не се потруди прославата да не биде ексклузивно албанска. Како што добронамерно ја прифаќам критиката за мојата ексклузивност, неколку критики до моите пријатели етнички Албанци. Со ограда на мојата ограничена јазична способност, не чув или прочитав критики од етнички Албанци за ексклузивноста на јубилејот, како што имаше критики од етнички Македонци за 20-от јубилеј на независноста. Ги немаше „Разбуди се“ и „Цивил“ да реагираат на оружјето (макар и пластично) и на насилството, а тоа се причините поради кои се основаа. Не знам зошто не беа на прославата во Скопје, ниту Премиерот ниту опозицијата, која тоа го критикува, но знам зошто не бев јас – затоа што не бев поканет, за разлика од 100-от јубилеј на албанската азбука на која бев и поканет и присутен, и се чувствував добредојдено.

Сепак, јас имам разбирање, голем јубилеј, првпат слободно се празнува од сите Албанци без разлика во која држава живеат. При големи емоции се случуваат грешки. Но исто така очекувам и другите да имаат разбирање дека и јас можам да имам големи емоции за одредени прашања. И дека со добра волја за соживот, разликите треба да ги почитуваме, а од грешките треба да учиме и не треба да дозволиме да не надвладее горчината. Како што мојата горчина нема да ме спречи да го честитам големиот јубилеј – Честит денот на албанското знаме! Честита 100-годишнина на Албанија! Gezuar 100-vjetori i pavaresise!

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.