Во пресрет на почетокот на политичкиот дијалог, СДСМ објави пет теми за кои бара да се разговара и тоа: формирање техничка влада, одвојување на партијата од државата, медиумите, изборното законодавство и спроведување попис. Начелно сите пет теми се поврзани со изборите и изградениот опозициски став дека единствена причина зошто ги губат изборите, е тоа што власта ги „краде“ гласовите.

Едно од клучните подрачја се медиумите. Во оценките на набљудувачите на изборите постои критичка оценка за „нерамен терен“ за изборите, формулација што вообичаено реферира на употреба на државни ресурси или одвоеноста на партијата од државата и на медиумите. Во медиумите нерамниот терен го сочинуваа две работи: политичките реклами и (не)пристрасноста во информативната програма. Во изборите 2014 година, ВМРО-ДПМНЕ потроши повеќекратно повеќе од другите политички партии, што не беше случај во 2011 година кога СДСМ учествува со 1.51%, наспроти ВМРО-ДПМНЕ со 1.03% во прегледот за најголеми рекламери на комерцијалните телевизии. Оваа прашање не е толку прашање за регулација на медиумите, колку што е за регулација на финансирање на политичките партии.

Непристрасноста на медиумите или независноста на медиумите е централното прашање во подрачјето на медиумите. Во извештаите на Фридом хаус, Македонија има стабилни оценки на независноста на медиумите сè до 2010 година, со влошување на оценките во 2011/12 и 2013 година. Влошувањето на оцените најмногу се поврзува со затворањето на А1 и со судската постапка против Томислав Кежаровски. Во заднината на оцените има две критички нишки: влијанието на Владата преку владиното рекламирање и големиот број на судски постапки против новинари. Или на кратко, награда за своите, казна за туѓите. 

Read more

Претходниот четврток во „Не зависи само од Македонија, но зависи и од Македонија“, повторно се навратив на новиот фокус на ЕУ и НАТО на Балканот и Македонија, засилен и со балканската иницијатива на Германија и Ангела Меркел. Доделувањето на кандидатски статус на Албанија е вистински потег на ЕУ за враќање на кредибилитетот на ЕУ-интеграциите. Во однос на што Македонија треба да направи може да се анализира во потесна смисла, на спорот за името и во поширока смисла, во што клучни се добрососедството, за што пишував претходно, и политичкиот дијалог.

Политичкиот дијалог, започнат од лидерите Никола Груевски и Зоран Заев, заврши со неуспешна прва средба, што не е неочекуван епилог, пред сè поради големите разлики во ставовите на двете страни, како и изградениот мачо-амбиент на непопустливост.

Разликите меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ во погледот на изборите се толку големи,  што беше јасно дека нема да бидат надминати или да бележат прогрес уште на првата средба. ВМРО-ДПМНЕ е самозадоволен дека изборниот процес е добар, на пример тоа подрачје е најдобро оценетото подрачје од страна на „Фридом хаус“, и обезбедува минимум во еднаков терен за натпревар. СДСМ одбегнува поглед навнатре, на отсуството на алтернативи на политиките на ВМРО-ДПМНЕ и отсуство на кадровски алтернативи, и целата вина за изборните порази ја лоцира надвор од себе. Креаторите на опозициското мислење создадоа став меѓу поддржувачите на опозицијата дека СДСМ не може да го победи на избори ВМРО-ДПМНЕ и дека единствениот пат СДСМ да дојде на власт е техничка влада.

И барањето за техничка влада на СДСМ е како барањето за консензуален претседател на ДУИ – сите зборуваат за тоа, а никој не знае што точно е барањето. Почетното барање на СДСМ е техничка влада. Во потесното разбирање тоа е влада на експерти кои би организирале нови предвремени избори. Но никој од СДСМ не објаснува дали техничката влада ќе ги организира редовните парламентарни избори во 2018 година или пак ќе се организираат предвремени избори, веднаш или по некој период. Потоа срамежливо се кажува дека тоа е Влада во која СДСМ би имал пет-шест министри. Во тој случај тоа не е техничка експертска влада, тоа е политичка влада. За техничка експертска влада, само да потсетам на тешкотиите на формирањето на Комисијата за 24 декември, бидејќи прво ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ не можеа да се договорат за независноста на експертите, а потоа дел од експертите не прифаќаа да ја водат комисијата.

Read more

Во постизборниот период на панели, трибини, во написи, во различни форми, но со слична суштина, повторно се промовираа тези дека во Македонија постои поделеност околу стратегиската ориентација на земјата. Сумираниот наратив се движи од наводен судир во ВМРО-ДПМНЕ на американско крило и руско крило, до тоа дека во Владата учествуваа една партија што има евроатлантска ориентација и друга партија што има „азиска“ ориентација, а тој судир се одразува во намалување на јавната поддршка на евроатлантските интеграции.

Вакви или слични тези веќе ги коментирав во новогодишниот коментар „Македонија не е Украина“, и во интервјуто за „Република“ – „Македонија нема ниту да се украинизира, ниту да се османизира“. Но добро е да се повторат одредени работи.

Македонија има основен општествен договор за својата евроатлантска интеграција. Таа евроатлантска ориентација е заснована на длабоките политички, економски и културни  врски на Македонија со земјите на ЕУ и НАТО. Македонија е членка или кандидат во сите западни или европски институции, од Совет на Европа до Меѓународната организација на франкофонијата, каде Македонија е една од дванаесетте членки од Европа. Германија е водечки трговски партнер на Македонија, со ЕУ28 се остварува околу 70 отсто од трговската размена, додека Русија е на 12-то место на трговски партнери со скромни 1,9 отсто од трговската размена. Или, пак да ги погледнеме податоците за изучување на странски јазици во редовното основно образование како показател на културните врски: во 2011/12 година 198.856 ученици изучувале англиски јазик како прв јазик наспроти 81 ученик кои изучувале руски јазик како прв јазик, односно 98,7 отсто од учениците изучуваат англиски јазик како прв јазик. Од вкупниот број ученици кои изучуваат странски јазик, вклучувајќи и прв и втор јазик, 68,5 отсто изучуваат англиски јазик, 16,8 отсто француски јазик, 13,7 отсто германски јазик, и по 0,5 отсто руски и италијански јазик.

Read more

Европските избори ја отворија темата на порастот на екстремната десница, како што претходно пишував во „Помалку Европа“. Сликата сè уште не е јасна бидејќи станува збор за партии кои се идеолошки различни, без кохерентни цели. Евроскептичниот блок, Европа на слобода и демократија, предводен од британската Партија на независноста, доби околу 5 отсто од гласовите и го зголеми бројот на пратеници од 31 на 38 (од вкупно 751 пратеници). Пратениците што не се придружени на ниту една пратеничка група, освоија 5,5 отсто и го зголемија бројот на пратеници од 33 на 41. Тука водечка сила е францускиот Национален фронт со 24 пратеници. И блокот на новоизбрани партии, кои за првпат се избрани и се уште се немаат определено дали ќе се придружат на постојните пратенички група освои 8 отсто или 60 пратеници. Тука со 17 пратеници водечки е италијанскиот М5С – движењето 5 ѕвезди на комичарот Бепе Грило. Многу од партиите во оваа група воопшто не се ниту екстремна десница, ниту десница како М5С или германската Еколошка демократска партија ОДП. Најверојатно не може да се говори за повеќе 50-тина пратеници од екстремната десница, но и тука со големи варијации. Прво, групата на евроскептичниот блок Европа на слобода и демократија одбива соработка со францускиот Национален фронт, поради екстремизам и антисемитизам, а овие пак одбиваат соработка со унгарскиот Јобик, поради нивниот екстремизам. Најверојатно како прави неонацисти може да посочат германската Националдемократска партија (НПД), која освои 1 отсто гласови во Германија и доби 1 пратеник, и грчката Златна зора, која освои со 9,4 отсто отсто и доби 3 пратеници.

Read more

„Популистите напредуваат“, „Ненадеен раст на есктремната десница“, „политички земјотрес“ се најчестите коментари за изборите за Европскиот парламент. Вестите се фокусирани на порастот на евроскептиците и екстремната десница и влијанието на развојот на ЕУ. Шокантно е дека во Европскиот парламент ќе седи еден пратеник на германските неонацисти (Националдемократската партија – НПД) или, пак, три пратеници на грчката Златна зора. Но дали тоа ќе има влијание и колкаво ќе биде тоа? По стивнувањето на шокот, всушност може да се заклучи дека тој повеќе се однесува на поместувањата во одредени држави отколку на ниво на ЕУ. Групата Европа на слобода и демократија во Европскиот парламент, всушност групата која е против натамошна ЕУ-интеграција (продлабочување на ЕУ), каде што носечки партии се британската Партијата на независноста и италијанската Северна лига, доби 5,06 проценти од гласовите на ЕУ ниво и го зголеми бројот на пратеници од 31 на 38 (од вкупно 751 пратеници). На другата страна, и групата на Обединетата европска левица, каде што најголеми членки се грчката Сириза и германската Лева партија, го зголеми бројот на места од 35 на 42. Изненадувањето веројатно се должи на 64 пратеници (8,52 проценти) на ново избрани пратеници кои не припаѓаат на ниту една политичка (пратеничка) група во претходниот парламент. Тука се германски НПД, грчка Златна Зора и француски Национален фронт, но и други помали партии што не неминовно се екстремно десни. На пример, тука се вклучени и 17 пратеници на италијанскиот М5С – движењето 5 ѕвезди на комичарот Бепе Грило, која е анти-естаблишмент, но не е десница.

Read more

Пред две години, во мај 2012 година, во „Еден суперхерој не е доволен“, еден од моите први написи за „Нова Македонија“, го коментирав големиот пад на Македонија на Светскиот индекс за добротворство, вест што тогаш помина незабележено. Светскиот индекс за добротворство се состои од три критериуми: донации на пари, волонтирање и помагање на непознати. Денес, по две години, можам да констатирам дека нема напредок, во последниот извештај за Светскиот индекс за добротворство (World Giving Index), Македонија го дели со Бугарија 118-то место од 135 земји, далеку пред нас е Словенија (44. место), а зад нас се Србија, Црна Гора, Турција, Албанија и на последното место е Грција. За моите погледи на причините пишував тогаш во 2012 година, сега може да вклучам и регионален социокултурен фактор. И додека во донации на пари сме во средината (75. место), Македонија е на дното во волонтирање (121. место) и помагање на непознати (129. место).

Зошто е потребно внимание за донации, волонтирање, помагање? Поплавите во регионот го даваат одговорот. Шокот на една од најголемите непогоди кои ги има погодено Босна и Херцеговина и Србија, како и Хрватска, ги разбуди погодените земји, но и сите земји во регионот. Известувањето за огромното човечко страдање, набргу го замени известувањето за солидарноста и човечноста – добротворството сè уште живее тука. Сликите на илјадници волонтери, кои се борат со водената стихија, на илјадници луѓе што донираат тоа што го имаат,  е неспорен показател дека само во заедница може да се справиме со несреќите што нè погодуваат. Солидарноста и човечноста, ги помина границите на погодените земји, и како што е нормално први во поддршка дојдоа соседите.

Read more

Во релативна сенка на постизборните настани се одвиваат настани кои се од значење за добрососедството. Позитивен настан на неделата е заедничкото македонско-бугарско чествување на Св. Кирил и Методиј на 11 мај, во Софија, во организација на соодветните академии, БАН и МАНУ. Заедничкото чествување на историски личности е едно од контроверзните подрачја во односите меѓу Македонија и Бугарија, како и во разговорите за договорот за добрососедство. Овој чекор доаѓа по подолг период, од првиот таков чекор – заедничкото чествување на Св. Кирил и Методиј од Љубчо Георгиевски и Иван Костов, тогашните премиери на Македонија и Бугарија, во 1999 година, година кога ја потпишаа и Декларацијата за добрососедство. Во меѓупериодот, во 2006 година, тогашниот премиер Бучковски иницира заедничко чествување на историски настани и личности, но без конкретизација.

Покрај тоа што е позитивен настан самиот по себе, секако добредојдени се и позитивните реакции и во јавноста и медиумите. Само за потсетување склучувањето на Декларацијата за добрососедство во 1999 година, кај нас, а и меѓу некои во Бугарија беше третирана како предавство. Сега, 15 години по декларацијата, можеме да оцениме дека таа имаше позитивен ефект на развојот на македонско-бугарските односи, а не ја загрози Македонија. Едно од најкритикуваните решенија беше дефинирање на „македонскиот јазик според Уставот на Република Македонија“ со реципрочна формулација „бугарски јазик според Уставот на Република Бугарија“. Тоа овозможи склучување на бројни билатерални спогодби, а не нанесе, барем според моите сознанија, штета на македонскиот јазик. Од таа гледна точка треба да гледаме и на заедничкото чествување на историски настани и личности. Некои критики, кај нас дома, велат дека со заедничкото чествување, го признаваме бугарскиот карактер на тие настани и личности. Но ако погледнеме од друга страна, дали и со заедничкото чествување и бугарската страна не го признава македонскиот карактер на истите настани и личности?

Read more

Последните средби на македонските и грчките претставници со медијаторство на Метју Нимиц, како и најавата за негова посета на Македонија и Грција во јули, се јасни показатели на одредено раздвижување на спорот за името. Новата динамика на спорот за името зависи од три фактори: контекстот во Македонија и во Грција, како и меѓународниот контекст.

Новата динамика е предизвикана со промена на меѓународниот контекст. Како што на почетокот на април пишував во „Спасибо, Путин!“,  со конфликтот во Украина и со измена на контекстот во Источна Европа, НАТО и ЕУ проширувањето повторно добиваат елан. Во ЕУ тоа е далеку од видливо, посебно поради јакнење на екстремно десните партии во пресрет на евроизборите. Еланот за проширување е поголем во НАТО, каде е посилно влијанието на САД. Меѓу нас и НАТО се наоѓа спорот за името, кој, пак, како политички проблем, не е надворешнополитички приоритет, ниту на САД, ниту на клучните членки на ЕУ. Но со измена на меѓународниот контекст НАТО-проширувањето може да стане приоритет и со тоа да се создаде поволен меѓународен контекст за решавање на спорот за името меѓу Македонија и Грција, со зголемен притисок и врз Грција.

Во Македонија работите одеа во прилог на создавање на услови за решавање на спорот за името. Ѓорге Иванов и ВМРО-ДПМНЕ остварија убедлива победа на претседателските, односно парламентарните избори. ВМРО-ДПМНЕ со тоа има клучно влијание на претседателот, парламентот и владата, како и локалната самоуправа, неопходна политичка стабилност од најмалку 2-3 години, до првите следни – локални избори во 2017 година. Туѓите искуства говорат дека големи одлуки, како решение за спорот на името, се носат на почетокот, во првата година на стабилен мандат на власта. Од тој агол, навидум изгледа и во Македонија се создаваат услови за решение. Навидум, бидејќи може да се испречат две пречки – постапките на ДУИ и СДСМ.

Read more

Во Македонија кружат политички приказни дека властите, поранешни и сегашни, во текот на владеењето собираат документи, снимки, досиеја и други материјали за наводно сторен криминал од своите политички ривали. Целта на таквото собирање на документи најверојатно не е борба против криминалот и владеење на правото, туку тие документи, снимки, како во приказната за кубурот и Македонецот, се да се најдат, за не дај боже, да бидат употребени против политичките ривали, во негативна кампања, во тешки политички моменти. Така се случуваат пронајдени по дворови досиеја од безбедносни служби до снимки од непознати извори.

Минатите денови опозицијата ја објави наводната афера „Македонска банка“ со обвинувања за наводна вмешаност на врвот на ВМРО-ДПМНЕ. Наводното противзаконско посредување, примање поткуп и затајување данок, за што СДСМ поднеле кривична пријава, се случиле во 2003-2004 година.

Уште еднаш „Македонска банка“ е во фокусот на интерес на јавноста, иако е во процес на ликвидација од пред повеќе години. Уште еднаш, бидејќи таа банка продуцираше афери уште како Љубљанска банка, во која исчезнаа милиони германски марки при распадот на Југославија, потоа при обидот на Љубчо Георгиевски, тогаш премиер, да создаде „банка на ВМРО-ДПМНЕ“ наспроти една друга голема банка која беше перципирана како „банка на СДСМ“, до одлуката на Петар Гошев, тогаш гувернер на НБМ, за одземање на дозволата за банка поради несоодветна сопственичка структура на банката. Толку за контекстуализација.

СДСМ неколку дена велат водат борба против криминалот, за владеење на правото… Дали е така, или станува збор за ново продолжение на негативната кампања „Зад маската на чесноста“, со исклучива цел влијание на изборите?

Read more